Krzyżowice

• Miejscowości
• »
• Krzyżowice

Krzyżowice to wieś o rodowodzie sięgającym okresu rzymskiego. Wymieniona została już w dokumencie "Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej" z 1273 r., późniejsza wzmianka o niej pochodzi z dokumentu pisanego z roku 1288 (Krisowiz). Etymologia jej wiąże się z nazwą osobową Krzyż i zalicza się do patronimicznej (odojcowskiej) grupy znaczeniowej, która wskazuje pierwotnie na potomków lub poddanych człowieka, którego imię lub przezwisko zachowały. W tym przypadku Krzyż, wtedy wszystkich potomków i poddanych mieszkających w osadzie nazywano Krzyż-icy (Krzysz-icy). Z biegiem lat (od XIV w.) nazwę tą pierwotnie zarezerwowaną dla grupy mieszkańców, zaczęto stosować również w odniesieniu do obszaru przez nią zajętego. Procesowi temu towarzyszyła zmiana rodzaju osobowego na nieosobowy w formie biernikowej Krzyszowicy - Krzyszowice.

Była to osada typowo rolnicza zlokalizowana na pierwotnym obszarze plemiennym Ślężan. Krzyżowice w XIII w. były własnością możnowładczego i znanego na Śląsku rodu Pogorzelów podobnie jak inne wsie z terenu obecnej Gminy Olszanka.
Krzyżowice to także ziemia rodzinna Franciszka Krzyszowica (1370 - 1432) zwanego tak od miejsca swojego urodzenia. Postać ta to wybitny w owych czasach naukowiec, profesor, teolog i kanonik. Studiował w Pradze i na początku XV w. został profesorem teologii. Wtedy też mocno związał się z Uniwersytetem Krakowskim (Jagiellońskim), gdzie był dwukrotnie rektorem i wicekanclerzem.

U niego doktoryzowała się większość studiujących w Krakowie Ślązaków. Szczególnie serdecznie opiekował się swoimi ziomkami. Dla upamiętnienia tej znamienitej postaci - Ślązaka, który w XV wieku swoje aspiracje życiowe realizował w ścisłym związku z polską nauką i kulturą - mieszkańcy Krzyżowic ufundowali w październiku 1992 r. (w 560 rocznicę śmierci Franciszka Krzyszowca) tablicę pamiątkową.

tablica.jpeg

Krzyżowice w opisie:

kliknij, aby powiększyć:
Krzyżowice w opisie 2.jpeg Krzyżowice w opisie.jpeg Krzyżowice w opisie 4.jpeg Krzyżowice w opisie 3.jpeg

Obiekty zabytkowe:

Kościół w Krzyżowicach 1376

Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - kronikarze wspominają, że w 1376 roku stała tu kaplica. Na świątynię przerobiono ją prawdopodobnie w XV wieku, wznosząc prezbiterium, a później (1580 r.) wieżę. Gotycki. Bardzo ciekawa późnorenesansowa ambona z 1614 r. na sześciobocznej podstawie gotyckiej (być może jeszcze starszej XV-wiecznej) Stalle z XVII wieku z malowaną dekoracją i współczesne im zwieńczenie ołtarza z malowana na desce grupą Ukrzyżowania

Wnętrze kościola:

	Ambona - kamień i drewno polichromowane późnorenesansowe 1614 r. - wys. 210 cm	Ambona
	Dawne zwieńczenie ołtarza  - drewno polichromowane, - obraz malowany temporą na desce,  - ołtarz całość   3 m - Melcher Fryderyk Horu XVI – XVII - Renesans 1614 r.	Dawne zwieńczenie ołtarza
	Stella na chórze, - drewno malowane ,wym. 140 x 330 cm - XVII w - barok	Stella
	Polichromie prezbiterium, - styl gotycki XV w - autor; Mistrz pracowni w Strzelni i Brzegu św. Mikołaja	malowidła polichromie polichromie
	Rzeźba anioła chrzcielnego, - drewno malowane, wym. 120 cm - pocz. XVII, późnobarokowe	Anioł
	Empora i chór muzyczny - XVII w, barok	Chór-organy